Έχουν τεθεί κανονιστικά πλαίσια σχετικά με τους ισχυρισμούς (claims) που επιτρέπεται να αναγράφονται στα καλλυντικά προϊόντα σύμφωνα με την οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης EU 1223/2009 EU και 655/2013. Οι ισχυρισμοί για τις ιδιότητες που αναγράφονται στη συσκευασία – ετικέτα του καλλυντικού προϊόντος θα πρέπει να είναι οι κατάλληλοι για τα καλλυντικά προϊόντα και να φέρουν τις κατάλληλες πειραματικές μελέτες στο φάκελο του καλλυντικού προϊόντος (product information file, PIF). Επισημαίνεται ότι στις μελέτες αυτές συμμετέχουν υγιείς εθελοντές, μετά από την κατάλληλη ενημέρωση και την έγγραφη συγκατάθεσή τους.
Οι μελέτες μπορεί να περιλαμβάνουν:
A) Kλινική αξιολόγηση των σημείων που αναμένεται η δράση του καλλυντικού προϊόντος, π.χ. μείωση μαύρων κύκλων μετά τη χρήση καλλυντικής κρέμας για την περιοχή των ματιών από εξειδικευμένους επιστήμονες υγείας
Β) η αυτοαξιολόγηση από τον εθελοντή και
Γ) η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας με βιοφυσικές μεθόδους όπως προτείνονται από τον Οργανισμό Cosmetics Europe1.
Α) Αξιολόγηση από εξειδικευμένους επιστήμονες υγείας
Πλεονεκτήματα:
Παρατηρούνται πολλά και διαφορετικά αποτελέσματα ταυτόχρονα και άμεσα π.χ. μείωση μαύρων κύκλων κάτω από τα μάτια, μείωση οιδήματος στην περιοχή κάτω από τα μάτια, αύξηση της φωτεινότητας της περιοχής κάτω από τα μάτια, μείωση των ρυτίδων της περικογχικής περιοχής (πόδι της χήνας) κ.λπ. Ενδεχομένως να μπορεί να παρατηρηθεί πιθανή βελτίωση σε κλινικά σημεία που δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες πειραματικές διατάξεις για να αποδείξουν τον ισχυρισμό π.χ. φωτεινότητα προσώπου.
Μειονεκτήματα:
Ακόμα και στην αξιολόγηση από εξειδικευμένο επιστήμονα υγείας, υπεισέρχεται, έστω και σε μικρό βαθμό, ο παράγοντας της υποκειμενικότητας. Οι εξειδικευμένοι αξιολογητές θα πρέπει να είναι πολύ έμπειροι και πολύ καλά εκπαιδευμένοι για να εκτελούν σωστές και επαναλήψιμες παρατηρήσεις και οι αμοιβές τους συνήθως είναι ακριβές.
Β) Αυτοαξιολόγηση
Μπορεί να λειτουργήσει κατά τη γνώμη μας συμπληρωματικά. Εμπεριέχει τον παράγοντα της υποκειμενικότητας σε σημαντικό στατιστικά βαθμό.
Γ) Αξιολόγηση με βιοφυσικές μεθόδους
Πλεονεκτήματα:
Είναι αντικειμενικές και ευαίσθητες μέθοδοι. Μπορούν να μετρηθούν μικρές διαφορές του δέρματος που μπορεί να προκύψουν από την εφαρμογή καλλυντικού προϊόντος / αισθητικής θεραπείας. Προσφέρουν ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα.
Ως μειονεκτήματα θεωρούνται:
α) Το γεγονός ότι μπορεί ένα σύγχρονο καλλυντικό προϊόν, λόγω της πολύπλοκης σύνθεσής του, να έχει πολλαπλή δράση (multifunctional cosmetic products) και να μην επαρκεί για την αξιολόγησή του ένα μόνον μηχάνημα.
β) Η αυξημένη ευαισθησία των μηχανημάτων μπορεί να καταστήσει δύσκολη τη στατιστική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων. Στο Εργαστήριό μας εκτελούνται οι βιοφυσικές μέθοδοι συνδυαστικά με τις αξιολογήσεις από επιστήμονες υγείας καθώς και από τους ίδιους τους εθελοντές και ακολουθεί στατιστική επεξεργασία.
Ενυδάτωση κερατίνης στιβάδας με τη χρήση καλλυντικού προϊόντος / αισθητικής θεραπείας
α) Η μέθοδος της χωρητικότητας
Βασίζεται στη μεγάλη διαφορά μεταξύ της διηλεκτρικής σταθεράς του νερού (διηλεκτρική σταθερά νερού, ενερού = 70) και των υπολοίπων ουσιών της κερατίνης στιβάδας (ευπολοίπων ουσιών < 7) 2,3.
β) Η μέθοδος της αγωγιμότητας
Εφαρμόζεται στην εξεταζόμενη περιοχή, κεφαλή που αποτελείται από δυο ηλεκτρόδια, ενώ διέρχεται υψίσυχνο εναλλασσόμενο ρεύμα 3 .5MHz α πό τ ην ε ξεταζόμενη π εριοχή τ ου δέρματος που βρίσκεται μεταξύ των ηλεκτροδίων. Μετριέται η αγωγιμότητα, η οποία εξαρτάται από την υδάτωση του δέρματος.
γ) Χρήση ταινίας συλλογής κερατινοκυττάρων
Τα κερατινοκύτταρα αποπίπτουν από την επιφάνεια της επιδερμίδας, είτε μεμονωμένα είτε ως συσσωματώματα (νιφάδες κερατινοκυττάρων). Η υδάτωση της κερατίνης καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το ρυθμό απόπτωσης καθώς και το μέγεθος των συσσωματωμάτων. Ποσοτικοποιείται το μέγεθος των συσσωματωμάτων και η πυκνότητα του. Μέσω επεξεργασίας με το κατάλληλο λογισμικό αξιολογείται η ενυδατική ικανότητα του εφαρμοζόμενου προϊόντος / αισθητικής θεραπείας.
Αξιολόγηση μείωσης ερεθισμού
Αξιολόγηση ενυδάτωσης, διαταραχής ή επιδιόρθωσης του δερματικού φραγμού
Χρησιμοποιείται η μέτρηση της διαδερμικής απώλειας ύδατος (TEWL) με τη μέθοδο ανοικτού θαλάμου και τη χρήση του κατάλληλου λογισμικού 2,3,4.
Αξιολόγηση σμηγματορυθμιστική δράσης
Α) Σμηγματόμετρο
Εφαρμόζεται κατάλληλη ταινία που προσροφά το σμήγμα και τα επιφανειακά λιπίδια στην εξεταζόμενη περιοχή. Στη συσκευή μέτρησης τοποθετείται το τμήμα της ταινίας στο οποία έχει προσκολληθεί το σμήγμα και τα λιπίδια. Φωτοκύτταρο, που είναι ενσωματωμένο στη συσκευή μέτρησης, μετρά τη διαπερατότητα του τμήματος της ταινίας που φέρει τα λιπίδια και το σμήγμα. Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα των λιπιδίων και του σμήγματος, τόσο μεγαλύτερη είναι η διαπερατότητα του συγκεκριμένου τμήματος της ταινίας. Η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για το τριχωτό της κεφαλής για την αξιολόγηση σμηγματορυθμιστικών σαμπουάν, θεραπειών κ.λπ.
Β) Ταινίες συλλογής σμήγματος
Ειδικά διαμορφωμένη ταινία με μικρούς πόρους εφαρμόζεται στην εξεταζόμενη περιοχή του δέρματος. Η ταινία τοποθετείται σε φωτογραφική μηχανή που φέρει λάμπα υπεριώδους ακτινοβολίας Α και το όλο σύστημα τοποθετείται στην εξεταζόμενη περιοχή. Οι διαφανείς κηλίδες γίνονται ιδιαίτερα ευδιάκριτες ως μαύρες κηλίδες.
Αξιολόγηση ερυθήματος – ερεθιστική δράση
Χρησιμοποιείται συσκευή που εκπέμπει ακτινοβολία με καθορισμένο μήκος κύματος στο οποίο παρατηρείται απορρόφηση της αιμογλοβίνης. Η ακτινοβολία προσπίπτει στο δέρμα και ένα τμήμα της απορροφάται από το δέρμα, ενώ άλλο τμήμα της ανακλάται. Δέκτης ενσωματωμένος στη συσκευή μετρά την ένταση της δέσμης φωτός που ανακλάται από το δέρμα. Υπολογίζεται η ένταση του φωτός που απορροφήθηκε από τo δέρμα, η οποία είναι συνάρτηση της ποσότητας της αιμογλοβίνης.
Αξιολόγηση λευκαντικής δράσης καλλυντικών προϊόντων – θεραπειών
Mετράται η μεταβολή τα μελανίνης της εξεταζόμενης περιοχής. Χρησιμοποιείται συσκευή που εκπέμπει ακτινοβολία σε καθορισμένο μήκος κύματος στο οποίο παρατηρείται απορρόφηση της μελανίνης. Η ακτινοβολία προσπίπτει στο δέρμα και ένα τμήμα της απορροφάται από το δέρμα, ενώ άλλο τμήμα της ανακλάται. Δέκτης ενσωματωμένος στη συσκευή μετρά την ένταση της δέσμης φωτό που ανακλάται από το δέρμα. Υπολογίζεται η ένταση του φωτός που απορροφήθηκε από το δέρμα, η οποία είναι συνάρτηση της ποσότητας της μελανίνης της εξεταζόμενης περιοχής.
Αξιολόγηση της ελαστικότητας του δέρματος μετά τη χρήση τονωτικών, αναγεννητικών, ενυδατικών προϊόντων / θεραπειών
Η πιο διαδεδομένη τεχνική είναι η μέθοδος της αναρρόφησης / επιμήκυνσης του δέρματος. Αναρροφάται κάθετα το δέρμα μέσω στελέχους που φέρει την κατάλληλη οπή διαμέτρου 2mm, με την εφαρμογή υποπίεσης που δημιουργείται για ορισμένα δευτερόλε πτα. Διακόπτεται η υποπίεση και ακολουθεί διάστημα επαναφοράς του δέρματος. Η κάθετη επιμήκυνση του δέρματος κατά την αναρρόφηση καθώς και η επαναφορά του δέρματος ανιχνεύεται μέσω οπτικού συστήματος. Το σύστημα είναι συνδεδεμένο με ηλεκτρονικό υπολογιστή και μέσω του κατάλληλου λογισμικού αντιστοιχίζεται η επιμήκυνση του δέρματος με την αναρρόφηση και ο χρόνος επαναφοράς με την ελαστικότητα του δέρματος 5.
Αντιρυτιδική δράση
Α) Απεικόνιση της επιφάνειας του δέρματος με οπτική περιγραμμομετρία διαπερατότητας.
Μετρούνται διάφοροι παράμετροι όπως όγκου που αντιπροσωπεύει το βάθος των γραμμών του δέρματος, η παράμετρος της τραχύτη-τας κ.λπ.7,8
Σχήμα 1:
Σύγκριση επίδρασης
δραστικού καλλυντικού
προϊόντος (active)
και Placebo (vehicle)
στο βάθος των γραμμών
δέρματος – τραχύτητα
μετά από 20, 40 και 60
ημέρες εφαρμογής,
αντίστοιχα
(Προσωπικό αρχείο).
Β) Υπεριώδης Φωτογραφία – σάρωση με απευθείας επαφή στο δέρμα.
Μετρούνται παράμετροι που εκφράζουν την αναλογία του αριθμού και των διαστάσεων των λεπτών γραμμών του δέρματος στην εξεταζόμενη περιοχή (Σχ. 1).
Αξιολόγηση της επουλωτικής δράσης – αύξησης του πάχους της επιδερμίδας – αναγεννητικής ικανότητας προϊόντος / θεραπείας
Χρησιμοποιείται συσκευή υπερήχων και αντιστοιχίζεται η διάδοση του υπερήχου της εξεταζόμενης περιοχής με το πάχος του δέρματος.
Μέτρηση αντηλιακής προστασίας
Η Νομοθεσία είναι ιδιαίτερα αυστηρή για τον προσδιορισμό της αντηλιακής προστασίας. Προσδιορίζεται ο SPF σε εθελοντές για την προστασία από την υπεριώδη Β ακτινοβολία. Υποχρεωτικά προσδιορίζετα και η προστασία από την υπεριώδη Α ακτινοβολία (UVA-PF ή PFA).
Συμπερασματικά οι παραπάνω μέθοδοι μπορούν με ασφάλεια και αξιοπιστία, όπως συστήνεται και από διεθνείς οργανισμούς, να προσφέρουν τις αποδείξεις που οι κατασκευαστές αναγράφουν στα καλλυντικά ή και ιατροτεχνολογικά προϊόντα καθώς και σε συμπληρώματα διατροφής που στοχεύουν στη βελτίωση παραμέτρων του δέρματος9.
Βιβλιογραφία
- Βαρβαρέσου Αθανασία Ειδική Κοσμητολογία. Ιατρικές Εκδόσεις Βασιλειάδης ISBN-9786188397309. Ανατύπωση 2018.
- Dąbrowska, M., Nowak, I. Noninvasive evaluation of the influence of aucubin-containing cosmetic macroemulsion on selected skin parameters Journal of Cosmetic Dermatology 20: 1022-1030 (2021).
- Mosquera, T., Pena, S., Álvarez, P. Noriega, P. Changes in skin elasticity and firmness caused by cosmetic formulas elaborated with essential oils of aristeguietia glutinosa (Matico) and ocotea quixos (ishpingo) a statistical analysis. Cosmetics 7: 11-10 (2020).
- Ράικου Β. Διδακτορική διατριβή. Έλεγχος ποιότητας και αποτελεσματικότητας καλλυντικών προϊόντων με ενσωματωμένα πεπτίδια (Πανεπιστήμιο Αθηνών 2020) https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2917882#fields
- Varvaresou A., Papageorgiou S. Mellou F. and Protopapa E. Study in anti-wrinkle activity of a night cream containing a combination of antioxidants, phyto-steroids and acetyl-tetrapeptide-9 by biophysical methods and objective evaluation Review of Clinical Pharmacology and Pharmacokinetics, Int Ed 30:67-70 (2016).
- Εργαστήριο Χημείας-Βιοχημείας-Κοσμητολογίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής https://chembiochemcosm.uniwa.gr/prosferomenesanalyseis-sti-kosmitologia/
- Raikou V., Varvaresou A., Panderi I. Papageorgiou E. The efficacy study of the combination of Acetyl Hexapeptide-3 and Tripeptide-10-citrulline. A prospective, randomized controlled study. Journal of Cosmetic Dermatology 16: 271-278 (2017).
- Μellou F., Varvaresou A., Papageorgiou S., Renewable sources: Application in personal care formulations. International Journal of Cosmetic Science 41: 517-525 (2019)
- Παπαγεωργίου Σ. Διδακτορική διατριβή «Διερεύνηση της επίδρασης της χορήγησης του λιποϊκού οξέος peros σε σειρά δερματοκοσμητολογικών παραμέτρων» https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/el/browse/2920049 (Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2020)
