Δεν είναι λίγες εκείνες οι στιγμές στην καθημερινότητά μας που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κάποιο οίδημα σε κάποιο σημείο του σώματός μας, είτε με τη μορφή των πρησμένων κάτω άκρων μετά το τέλος μίας ημέρας με παρατεταμένη κούραση και ορθοστασία, είτε με τη μορφή οιδηματώδους άρθρωσης σε κάποια ρευματοπάθεια, είτε ακόμη και με μία τοπική διόγκωση μετά από τραυματισμό συνδέσμων σε ένα αρκετά σύνηθες διάστρεμμα.
Τί ακριβώς όμως είναι το οίδημα, και τί μπορούμε να κάνουμε για να το αντιμετωπίσουμε;
Με τον όρο οίδημα εννοούμε την αυξημένη συλλογή υγρού στον μεσοκυττάριο χώρο, η οποία όταν ξεπερνάει την ικανότητα του λεμφικού συστήματος να την αντιμετωπίσει, έχει ως αποτέλεσμα τη διόγκωση της περιοχής αυτής. Το λεμφικό σύστημα είναι το σύστημα εκείνο του οργανισμού το οποίο είναι υπεύθυνο για τις ακόλουθες λειτουργίες:
1 Απόρριψη τοξινών και μολυσματικών ουσιών από τον οργανισμό – Αποτοξίνωση
2 Ρύθμιση της ανοσίας, καθώς μέσω του λεμφικού συστήματος μεταφέρονται παθογόνοι μικροοργανισμοί (όπως βακτήρια και ιοί) στους λεμφαδένες, με συνέχεια της αλυσίδας αυτής να αποτελεί η παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό για την προστασία του από την ‘εισβολή’ ξένων παραγόντων
3 Απομάκρυνση πλεονάζοντος υγρού από τον οργανισμό – Πρόληψη και αντιμετώπιση οιδημάτων.
Τόσο στην αισθητική όσο και στη φυσικοθεραπεία είναι γνωστή η τεχνική της λεμφικής παροχέτευσης ή λεμφικής μάλαξης η οποία εφαρμόζεται με σκοπό να ενισχύσει τις λειτουργίες του λεμφικού συστήματος και να εξαλείψει το οίδημα, βελτιώνοντας την κινητικότητα των λεμφαγγείων και προωθώντας τη ροή του λεμφικού υγρού. Η λεμφική παροχέτευση θεωρείται ότι μπορεί να αυξήσει τη ροή της λέμφου στο 20πλάσιο και τον αριθμό των λεμφοκυττάρων έως και 30%.
Oι τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης είναι πιο διαδεδομένες με το όνομα του ανθρώπου που τις ανέπτυξε, του Δανού μασέρ Dr Emil Vodder (1896-1986). “Όλα ξεκίνησαν από ένα κρυολόγημα…”, καθώς ο Dr. Vodder, ο οποίος εργαζόταν τότε ως ιατρικός μασέρ στο Cote d’Azur (Κυανή Ακτή) το 1932 έγραψε: “Μου ήρθε η ιδέα της θεραπείας ενός άντρα με προβλήματα στη λέμφο, ο οποίος είχε σκληρούς, διογκωμένους αδένες στο λαιμό, κάνοντάς του ελαφριά μάλαξη. Ήταν ριψοκίνδυνη, αλλά ήταν επιτυχής…”. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε η επαφή του Vodder με επιστήμονες της υγείας και της κοσμετολογίας και το 1936 ο Vodder παρουσίασε την ολοκληρωμένη μέθοδό του στην ‘Έκθεση για την Ομορφιά και την Υγεία’ (Exposition de Beute et Sante) στο Παρίσι. Οι βασικοί του χειρισμοί, συγκεκριμένα η στατική περιστροφή, ο χειρισμός αντλίας, ο χειρισμός ‘scoop’ (σκούπας) και ο στροφικός χειρισμός, ξεχώρισαν και ξεχωρίζουν από τους κλασικούς χειρισμούς της Σουηδικής μάλαξης, λόγω των συνεχόμενων κυκλικών ακολουθιών, των ρυθμικών κινήσεων, της πίεσης που αυξάνει στην κατεύθυνση της ροής της λέμφου και μετά μειώνεται, της μεγάλης επιφάνειας που θεραπεύεται και του γεγονότος ότι τα χέρια ούτε ολισθαίνουν ούτε τρίβονται πάνω στο δέρμα. Η πρώτη μελέτη που παρουσίαζε επιστημονική απόδειξη για την αποτελεσματικότητα ήρθε το 1979 από τον Kuhnke, κι έκτοτε, οι τεχνικές κατά Vodder, έχουν γίνει παγκοσμίως γνωστές, διδάσκονται και χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες υγείας και ομορφιάς, και έχουν εφαρμογές σε μία πληθώρα περιπτώσεων τόσο υγιούς λεμφικού συστήματος όσο και παθολογιών.
Τί περιλαμβάνει μία διά χειρός συνεδρία λεμφικής παροχέτευσης σύμφωνα με τις τεχνικές Vodder;
Ο θεραπευόμενος θα πρέπει να είναι σε χαλαρωτική θέση, συνήθως ύπτια, εκτός και εάν υπάρχει κάποια αντένδειξη για τη λήψη της θέσης αυτής. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας η θέση μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με την περιοχή του σώματος που θέλουμε να παροχετεύσουμε. Βοηθητικό στοιχείο για την παροχέτευση αποτελεί η τοποθέτηση των κάτω άκρων σε ανάρροπη θέση (π.χ. σε κάποιο μαξιλάρι). Στη λεμφική παροχέτευση σπάνια χρησιμοποιείται ενδιάμεσο υγρό (π.χ. λάδι ή κρέμα), καθώς τα χέρια του θεραπευτή δεν πρέπει να ολισθαίνουν. Η εφαρμογή των τεχνικών ξεκινάει πάντα με την περιοχή των υπερκλείδιων βόθρων (περιοχή κλείδας, πρόσθια και ψηλά στον θώρακα) και των λεμφαδένων και στη συνέχεια εντάσσουμε χειρισμούς στην περιφέρεια. Η σειρά των χειρισμών αυτών προσαρμόζεται κατά περίπτωση. Ο ρυθμός τους είναι αργός και η διάρκεια της συνεδρίας μπορεί να είναι από 30 min έως και 90 min. Σημεία ιδιαίτερης προσοχής όταν εφαρμόζουμε ή και γινόμαστε δέκτες μίας συνεδρίας λεμφικής παροχέτευσης είναι ότι η λεμφική παροχέτευση δεν μπορεί να είναι επώδυνη ή δυσάρεστη, διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λεμφικούς σπασμούς. Οι παρεμβάσεις που προάγουν την υπεραιμία, έντονοι χειρισμοί και εκχυμώσεις (μελανιές) πρέπει να αποφεύγονται με κάθε τρόπο, διότι αυτό οδηγεί σε αύξηση του λεμφικού φορτίου, δηλαδή αντίθετο μηχανισμό από το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ενδείξεις της λεμφικής παροχέτευσης
Μερικές από τις περιπτώσεις στις οποίες μπορούμε να εφαρμόσουμε λεμφική παροχέτευση είναι οι ακόλουθες:
1. Διέγερση της λειτουργίας του υγιούς λεμφικού συστήματος- προαγωγή της αποτοξίνωσης
2. Λεμφοιδήματα
3. Λιποιδήματα
4. Οιδήματα που σχετίζονται με φλεβικές παθήσεις (π.χ. φλεβική ανεπάρκεια)
5. Μετατραυματικά οιδήματα (π.χ. διαστρέμματα ακόμη και στην οξεία φάση, οίδημα μετά την αφαίρεση νάρθηκα-γύψου, ποικίλοι τραυματισμοί μυών και συνδέσμων)
6. Οιδήματα από ρευματοπάθειες
7. Νευραλγίες
8. Αναπνευστικές παθήσεις (με εξαίρεση τη φυματίωση και το άσθμα)
9. Νευροφυτικά σύνδρομα (π.χ. ημικρανίες, σύνδρομο Suddeck)
10. Δερματικές επεμβάσεις (προ- και μετεγχειρητικά)
11. Οιδήματα μετά από οδοντιατρικές επεμβάσεις
12. Οιδήματα μετά από ορθοπαιδικές επεμβάσεις (π.χ. αρθροπλαστική γόνατος)
Όταν η λεμφική παροχέτευση δεν έχει ως στόχο τη ενίσχυση της λειτουργίας ενός υγιούς λεμφικού συστήματος, αλλά συνυπάρχει κάποια από τις ανωτέρω παθολογίες η λεμφική παροχέτευση δεν εφαρμόζεται μεμονωμένα, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι ενός συνόλου θεραπευτικών παρεμβάσεων που αποτελούν και συνοδεύουν την ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (Complete Decongestive Therapy).
Οι παρεμβάσεις αυτές με τη σειρά εφαρμογής τους είναι οι ακόλουθες:
1. Λήψη ολοκληρωμένου ιστορικού, αξιολόγηση του οιδήματος, επισκόπηση και ψηλάφηση αυτού.
2. Εφαρμογή της λεμφικής παροχέτευσης
3. Εφαρμογή συμπιεστικής περίδεσης με τη χρήση κατάλληλου επιδεσμικού υλικού επιλογής του θεραπευτή (κυκλικής ή επίπεδης πλέξης ανάλογα τον τύπο του οιδήματος).
4. Μέτρηση και κατασκευή κατάλληλου συμπιεστικού ενδύματος (π.χ. κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης ή γάντι άνω άκρου).
5. Προσαρμοσμένο ασκησιολόγιο
6. Φροντίδα του δέρματος για την αποφυγή μολύνσεων
Σε κάθε περίπτωση, ο επαγγελματίας που θα εφαρμόσει τις τεχνικές αυτές θα πρέπει να είναι εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας με κατάλληλη εκπαίδευση και κατάρτιση, και η εφαρμογή της λεμφικής παροχέτευσης σε περίπτωση παθολογίας να γίνεται πάντα σε συνεννόηση και με έγκριση του θεράποντος ιατρού.
Αντενδείξεις της λεμφικής παροχέτευσης
Πριν από την έναρξη κάθε συνεδρίας λεμφικής παροχέτευσης, ο αισθητικός ή φυσικοθεραπευτής θα πρέπει να αποκλείσει πιθανές αντενδείξεις. Το να αγνοήσει κάποιος τις απόλυτες αντενδείξεις μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη βλάβη. Το καρδιακό οίδημα, η οξεία βακτηριακή μόλυνση, ο ερυσίπελας και οι οξείες φλεβικές διαταραχές που συνοδεύονται με πόνο και ερυθρότητα είναι κάποιες από αυτές.
Συμπερασματικά
Η λεμφική παροχέτευση είναι μία τεχνική που μπορεί να εφαρμοστεί σε μία πληθώρα παθήσεων, που έχουν ως σύμπτωμα ή και επιπλοκή το οίδημα σε κάποιο μέρος του σώματός μας, με ευεργετικά αποτελέσματα. Ακόμη και όταν δεν υπάρχει όμως παθολογία, καθένας μας μπορεί να απολαύσει τις ευνοϊκές της επιδράσεις, την χαλάρωση, την αποτοξίνωση και την πλήρη αναζωογόνηση του οργανισμού.
Βιβλιογραφία
• Cohen, S, Payne, D. & Tunkel, R. (2001). Lymphedema,
Cancer, 92:980-7.
• Cronenwett, J. & Johnston, K. (2014). Rutherford’s
Vascular Surgery, 8th Edition, Elsevier, 1017-1027.
• Pritschow, H. & Schuchhardt, C (2014). Λεμφοίδημα.
Διαχείριση και Ολοκληρωμένη Φυσική Αποσυμφορητι-
κή Θεραπεία. Health Action. Μοσχάτο.
